Vì sao chúng ta thích bấm nút 'share' tin giả? – Tin Công Nghệ

Trên khắp thế giới, việc đưa tin của báo chí các nước trong thời buổi dịch luôn bao gồm một phần việc: kiểm chứng và bác bỏ các tin giả, tin tức sai lệch.

Trong đợt bùng phát dịch do biến chủng Delta gây ra, giới chức Singapore từng phải bác bỏ thông tin sai lệch về cách điều trị Covid-19, sau khi một quãng tin nhắn được coi rằng của Bộ Y tế nước này đã lây lan cách thức chữa bệnh bằng thuốc kháng sinh và thuốc chống đông máu.

Ở Ấn Độ, nhà khoa học Sumaiya Shaikh từng miêu tả nhiều người dân nước này đã ra ngoài nhảy múa để virus bị tiêu diệt. Họ không hiểu về khái niệm giãn cách xã hội, mà chỉ tin vào những gì đọc được trên mạng.

Tại Indonesia, thông tin sai lệch trở thành rào ngăn cản lớn khiến nước này khó kiểm soát dịch. Nhiều người coi đại dịch như “cảm cúm thông thường”, họ tin theo thông tin thất thiệt về phản ứng phụ vaccine để rồi bỏ lỡ cơ hội tiêm chủng.

Vấn nạn tin giả đang là chuyện đau đầu ở không ít quốc gia trên thế giới. Theo thống kê của Trung tâm xử lý tin giả Việt Nam, 5 tháng đầu năm 2021, tổng đài hướng dẫn người dân về báo tin giả thu nhận 2.395 cuộc gọi đến.

Trao đổi với Zing , tiến sĩ Jonathon McPhetres thuộc Đại học Durham, Anh nhận định đây là trong bối cảnh dịch bệnh phức tạp thì các thông tin, hình ảnh giả lây lan trên mạng Internet trở thành một thứ “biến chủng” cực kì nguy hiểm.

“Nhiều người cũng có thể có thể đã tạo nên và lây truyền tin tức sai lệch để xúc tiến các mục đích chính trị. Nhưng nhiều người khác chỉ dễ dàng là lầm lẫn và lây lan tin tức gây hiểu nhầm”, tiến sĩ McPhetres nhận định.

Tin theo “linh cảm”

Theo hoạch toán của WeAreSocial và Hootsuite, Việt Nam hiện có 72 triệu loài người dùng mạng xã hội, tương đương với 73% dân số. Điều này cùng nghĩa 73% dân số Việt Nam cùng lúc cũng chính là những công dân Internet (netizen): họ sống, mua bán, giao tiếp và tiếp nhận tin tức trên Internet. Thời gian sử dụng Internet rất cũng đều có thể còn cao lên khi người dân nhiều tỉnh, thành bên trong nhà để thực hành các chính sách giãn cách xã hội. Tất cả những nhân tố này cho thấy sự tác động của toàn cầu ảo đến đời sống xã hội thực là rất lớn.

“Các mạng xã hội còn ‘trao quyền’ lây lan thông tin tưởng vào tay người bình thường, những người mà không phải khi nào cũng đã được chuẩn bị đủ nghiệp vụ để đánh giá đúng/sai”, ông nhấn mạnh.

Theo tiến sĩ Jonathon McPhetres, trong bối cảnh dịch bệnh, tin giả về Covid-19 trải rộng từ xuất xứ của đại dịch – chẳng hạn virus corona là vì nhân loại tạo nên – đến tin giả “núp bóng” các bài thuốc, phương pháp phòng tránh Covid-19 như ăn tỏi, sử dụng dầu dừa, các vấn đề liên quan đến khẩu trang,…

“Nội dung tin giả, tin sai sự thật hay dễ gây hiểu lầm đều cũng có thể có thể liên quan tới mọi góc cạnh của Covid-19 với nhiều hình thức khác nhau”, ông nói, song lưu ý cũng có thể có thể phân ra tin giả, tin sai sự thật thành hai loại là có chủ kiến và vô ý. Chủ ý là lúc thông tin giả được tạo nên với các mục đích khác nhau, còn vô ý là lúc tin tức gây hiểu lầm được chia sẻ không cẩn trọng, tạo ra thông điệp sai lệch đến người nhận tin.

Ông cho thấy thêm trong tất cả trường hợp, công chúng tin vào thông tin sai lệch bởi 3 yếu tố. Thứ đặc biệt là không kiểm tra nguồn tin khi tiếp nhận. Thứ hai là không có thói quen tìm kiếm sự chứng nhận từ nguồn độc lập khác. Cuối cùng, bạn đọc không coi xét tính hợp lý của thông tin ngay cả những lúc nó chứa thông điệp gây tranh cãi.

“Chúng tôi gọi đây là 'tư duy theo trực giác', đó là lúc mọi người dựa vào 'linh cảm' thay vì dành thời gian để xem xét tin tức 1 cách cẩn thận và nghiêm túc”, ông Jonathon McPhetres nói.

Tự xây “rào chắn”

Nói về tác hại của virus tin giả, tiến sĩ Jonathon McPhetres nhận định thông tin được lây lan sai lệch theo bất kể cách nào cũng đều là vấn đề nghiêm trọng. Trong thời Covid-19, tin giả đang gieo nỗi sợ hãi, hoang mang trong cộng đồng mạng, khiến việc chống dịch trở nên khó khăn.

“Những câu chuyện giật gân sẽ khó để ngưng lại một khi nút chia sẻ được nhấn”, ông McPhetres nói. Thậm chí, Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế ngoài nước (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus từng cảnh báo tin giả lây truyền nhanh và đơn giản hơn cả virus, và mức độ nguy hiểm thì không hề thua kém.

“Nếu mọi người cũng đều có thể tin rằng virus do một quốc gia tạo ra, họ cũng có thể tin rằng virus là một trò lừa bịp”, ông chia sẻ. “Nhiều người tin rằng họ chẳng cần đeo khẩu trang hoặc sẽ gặp nguy hiểm khi tiêm vaccine. Tin giả thậm chí còn khiến một số đặt niềm tin mù quáng vào phương pháp điều trị không được kiểm chứng, và tự đe dọa tính mạng”.

Trong bối cảnh đó, tiến sĩ Jonathon McPhetres nhận định người dân có thể tự bảo vệ chính mình bằng cách suy nghĩ cẩn thận trước lúc chia sẻ tin tức trên phương tiện truyền thông xã hội.

“Hãy tự hỏi bản thân: Nguồn tin này có đáng tin cậy không? Nó có uy tín và đã được kiểm duyệt hay chưa? Liệu cũng đều có thể tìm thấy tin tức này từ nguồn độc lập khác hay không”, ông nói.

Minh bạch tin tức

Bên cạnh trách nhiệm của người sử dụng mạng xã hội – những người vốn chịu sức ép trước khối lượng tin tức khổng lồ họ phải thu nhận trên Internet, đã có biết bao người đặt ra câu hỏi về việc ai bị tác động trách nhiệm về sự lan tràn của tin giả. Những ông lớn công nghệ như Facebook, Twitter, YouTube là cái tên đầu tiên được nhắc đến. Chính quyền cũng đã được cho là một thực thể nhập vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống tin giả.

Theo tiến sĩ Jonathon McPhetres, xóa bỏ tin tức sai lệch trong thời kỳ mẫn cảm là một vấn đề khó khăn. Mặt khác, thông tin khoa học cũng có thể thay đổi mau chóng và quá độ thông tin dễ gây nhầm lẫn.

Trong thời buổi dịch, người dân thường tìm đến nhà các khoa học để tìm kiếm câu trả lời. Nhưng giữa lúc bệnh dịch diễn biến phức tạp, thông tin được cập nhật hàng giờ, các nhà khoa học và nhà nước cũng thường thay đổi khuyến cáo. Điều này vô tình khiến mọi người ít tin tưởng hơn vào nguồn tin đã nhận.

“Dẫu vậy, mỗi người dân nên lắng nghe quan điểm chuyên gia hơn là gắng gượng đem ra xét về những điều họ không hiểu”, ông McPhetres cho biết.

Đối với các người có thẩm quyền, tiến sĩ McPhetres cũng đề nghị rằng nhà khoa học và nhà nước cũng có thể giảm bớt tác động của vấn nạn tin giả, tin sai sự thực bằng phương pháp công khai và minh bạch các tin tức họ sử dụng để mang ra quyết định.

“Quá nhiều thông tin có thể gây nhầm lẫn, nhưng việc che giấu tin tức không bao giờ là tốt”, ông nói.

Theo Zing

đại dịch, tin giả, Covid-19,

Nội dung Vì sao chúng ta thích bấm nút 'share' tin giả? – Tin Công Nghệ được tổng hợp sưu tầm biên tập bởi: napmucmayintannoi.com. Mọi ý kiến vui lòng gửi Liên Hệ cho napmucmayintannoi.com để điều chỉnh. napmucmayintannoi.com tks.