Ba câu chuyện cuộc đời – Tin Công Nghệ

Giữa tháng 6/2005, một bài phát biểu ở lễ trao bằng tốt nghiệp của trường ĐH danh tiếng Stanford (Mỹ) đã gây chấn động lớn ở các giảng đường ĐH; được đăng tải ở các báo giáo dục và mua bán trên thế giới, loan rộng trên internet. Chủ nhân bài phát biểu là Steve Jobs – lúc đấy là Giám đốc điều hành của tập đoàn máy tính Apple Computer và xưởng sản xuất phim hoạt hình Pixar Animation Studio. Không hàm chứa những lời hô khẩu hiệu giáo điều, bài phát biểu đơn giản là một chuỗi các tự truyện của một người kinh doanh thành đạt đã trải qua 1 cuộc sống nhiều sóng gió và bất ngờ: bỏ học ĐH, mày mò lắp ráp máy tính, bị đuổi khỏi đơn vị do chính mình sáng lập để rồi cuối cùng lại quay về thống trị…  

Đặc biệt hơn cả, thay vì chúc các tân cử nhân Stanford một sự nghiệp thành công, sau này chói lọi như thường các đại biểu vẫn làm ở lễ tốt nghiệp, Jobs đã nói: “Hãy cứ đói khát và dại dột” (Stay hungry. Stay foolish”). Bởi vì chỉ có mạo hiểm, mơ ước, và sống đúng với đam mê của mình, mới cũng có thể thật sự thành đạt và mãn nguyện”.

Năm 2011, Steve Jobs đã qua đời ở tuổi 56, kịp ghi dấu ấn là một trong những người có ảnh hưởng lớn nhất ở ngành công nghiệp vi tính. Dưới đây, Tin Công Nghệ giới thiệu lại bài tuyên bố của Steve Jobs (mà ông gọi là ba câu chuyện cuộc đời mình) . 

Câu chuyện trước mắt – “kết nối các sự kiện”

Tôi bỏ học ở trường ĐH Reed sau sáu tháng nhưng vẫn ở lại loanh quanh đến tận 18 tháng nữa mới thực thụ ra đi. Tại sao tôi lại chọn bỏ học?

Mọi thứ bắt đầu từ lúc tôi chào đời. Mẹ đẻ của tôi là một SV trẻ mới tốt nghiệp ĐH, chưa chồng. Vì thế, bà quyết định mang tôi cho làm con nuôi.  Bà tin rằng nên để những người có bằng ĐH mang tôi về nuôi và đã bố trí sẵn mọi thủ tục cho con với 2 vợ chồng luật sư. Chẳng thể ngờ, đến lúc tôi chào đời, họ lại đổi ý muốn có con gái.  

Thế là, cha mẹ tôi bây giờ, khi đấy đang trong danh sách chờ đợi, nhận được 1 cú điện thoại lúc nửa đêm: “Có một bé trai mới sinh chưa ai nhận. Ông bà có muốn nhận không?”  Họ vui mừng  đồng ý ngay.  Khi mẹ đẻ mới biết bố mẹ tôi chưa một lần tốt nghiệp ĐH, thậm chí cha tôi còn chưa tốt nghiệp cấp ba, bà nhất định không ký giấy cho con nuôi và chỉ nhượng bộ khi phụ huynh tôi hứa sau này sẽ cho tôi vào ĐH.

17 năm sau, tôi vào ĐH thật. Nhưng tôi lại ngu ngốc chọn một trường đắt tiền ngang với Stanford, và toàn bộ số chi phí ít ỏi của phụ huynh tôi, những người lao động chân tay, đổ dồn trả tiền học.

Sau sáu tháng, tôi thấy việc đầu tư như vậy thật vô nghĩa. Tôi không biết mình muốn làm những gì và cũng không biết trường ĐH sẽ giúp mình như thế nào. Thế mà tôi vẫn ngồi đây, tốn kém những đồng bạc bố mẹ bỏ bao mồ hôi công sức cả thế hệ mới kiếm được. Tôi quyết định bỏ học và tin rằng, tất cả rồi cũng sẽ được thu xếp ổn thoả. Lúc đó thật sự rất run, nhưng giờ đây nhìn lại, tôi hiểu rằng, đấy là quyết định đúng đắn nhất của đời mình. Ngay khi quyết định bỏ học, mình đã bỏ những môn bắt buộc mà mình không thích và bắt đầu kiếm các lớp có vẻ thú vị hơn.  

Tôi không được ở KTX, vì vậy tôi ngủ ở mặt sàn phòng các bạn, trả vỏ lon Coca để lấy 5 cent mua thức ăn, và đi bộ hơn 10 cây số dọc phố xá vào các ngày chủ nhật để đến ăn một bữa làm phúc mỗi tuần của đền Hare Krishna. Tôi thật sự thích cuộc đời đó. Và chính những gì đã xem, nghe, thấy, khám phá bằng trí tò mò và tri giác của tuổi trẻ…lúc kia đã biến thành những hiểu biết quí báu cho tôi sau này.

ĐH Reed khi đó có trường đào tạo dạy thiết kế thư pháp, có lẽ là đỉnh nhất trong cả nước.  Mọi mẫu chữ trên các poster, biển hiệu… xung quanh trường đều rất được thiết kế rất đẹp.  

Lúc ấy, xem như đã bỏ học và không phải học những môn bắt buộc nữa, tôi quyết định chọn khóa học về mẫu chữ mỹ thuật để tìm hiểu cung cách thiết kế. Tôi đã tìm hiểu về các mẫu chữ serif, san serif, về các khoảng cách không giống nhau giữa các mẫu chữ, về các phương cách khiến cho kiểu in (typography). Những kiểu phương pháp vẽ chứ đó thật gợi cảm, tinh tế, giàu lịch sử. Chúng huyền hoặc tôi từ khi nào không hay.   

Những thứ viển vông này chắc chẳng mang lại một phần mềm thực tiễn nào cho cuộc đời tôi.  Thế nhưng 10 năm sau, khi bắt đầu thiết kế chiếc máy tính Macintosh đầu tiên, tất cả quay trở lại. Chúng tôi đã dồn hết kiến thức của mình vào thiết kế chiếc Mac này. Đó là chiếc máy trước mắt có kiểu chữ rất đẹp.  

Nếu tôi dường như không bước đi vào lớp học thiết kế chữ hồi ĐH, chiếc Mac bây giờ sẽ không bao giờ có những mẫu mã chữ và các phông chữ có chừng cách đều nhau như thế này. Và vì thế, có lẽ cũng chẳng máy tính cá nhân nào trên toàn cầu có những kiểu chữ này (vì Windows cóp tận gốc từ Mac). Nếu không bao giờ bỏ học, tôi đang không đi học lớp thiết kế chữ này, và các máy tính cá nhân cũng không có được những mẫu chữ tuyệt diệu hôm nay. Dĩ nhiên, khi còn ngồi ghế nhà trường, thế nào tôi có thể kết nối các sự việc theo chiều như vậy? Nhưng 10 năm tiếp theo nhìn lại, tất cả thường rất rõ ràng.

Dĩ nhiên, các bạn chẳng thể kết nối các sự việc khi nhìn về phía trước, chỉ cũng đều có thể làm như vậy khi ta nhìn lại một quãng đường. Vì vậy, các bạn  phải tin tưởng rằng các hành vi, buổi lễ của hiện tại có một mối liên quan nào đó đến tương lai. Bạn phải tín nhiệm vào một điều gì đó – linh tính, số phận, cuộc đời, thuyết nhân quả…bất kỳ cái gì. Lối suy nghĩ này chưa từng làm tôi thất vọng, và chính nó đã tạo ra tất cả những khác biệt trong cuộc sống mình.  

Câu chuyện thứ hai: Tình yêu và sự mất mát

Tôi đã rất may mắn khi tìm thấy điều mình đích thực mến mộ khi còn trẻ tuổi. Woz và tôi bắt đầu thiết kế máy Apple trong gara ô tô của bố mẹ tôi hồi tôi mới 20 tuổi. Chúng tôi làm việc rất chăm chỉ, và trong vòng 10 năm sau, Apple đã trưởng thành. Từ một bộ sậu chỉ có 2 người biến thành một tập đoàn trị giá 2 triệu đô la với trên 4.000 nhân viên. Chúng tôi đã cho sinh ra sản phẩm đỉnh cao nhất của mình -máy Macintosh – năm trước đó, lúc tôi mới bước sang tuổi 30.  

Rồi tôi bị đuổi việc. Làm sao có thể bị đuổi việc khỏi một trung tâm bản thân mình sáng lập nên? Chuyện là thế này. Khi Apple mở rộng, chúng tôi thuê một người mà tôi nghĩ là rất tài năng để điều hành công ty cùng mình. Một hai năm đầu, mọi thứ đều ổn. Nhưng rồi những định hướng tương lai có điểm bất đồng, cuối cùng, chúng tôi cãi nhau. Hội đồng quản trị đã đứng về phía anh ta, tôi thì rời khỏi công ty, khi 30 tuổi.  

Tâm huyết của cả 1 thời kỳ đã tiêu tan, tôi tận gốc tuyệt vọng.

Một vài ba tháng sau đó, không biết phải làm gì, tôi cảm nhận ra đã không phải với những bậc tiền bối, đã bỏ qua cơ hội khi nó đến tầm tay. Tôi đã gặp David Packard và Bob Noyce và gắng gượng nói lời xin lỗi vì đã làm hỏng mọi chuyện. Là một tình huống thất bại mà công chúng đều biết rõ đến, cho dù tôi còn nghĩ đến việc bỏ chạy khỏi thung lũng nơi mình sống.

Nhưng rồi có một điều mà dần dần tôi nhận biết – tôi vẫn rất yêu những việc mình làm! Những biến đổi ở Apple đang không hề làm giảm sút niềm đam mê đó. Tôi đã bị từ chối, nhưng vẫn yêu. Vì thế, tôi quyết định làm lại. 

Lúc đó, tôi không thể ý thức được rằng, chính việc bị đuổi khỏi Apple là điều tuyệt vời nhất đã xảy ra trong đời. Những gánh nặng của vẻ vang được thay thế bởi cảm giác nhẹ nhõm khi bắt đầu lại từ đầu và không chắc chắn về mọi thứ. Tôi được tự do bước vào thời kỳ sáng tạo nhất của cuộc đời.

Trong vòng 5 năm tiếp theo đó, tôi bắt đầu một trung tâm tên là NeXT, một trung tâm khác tên Pixar, và đem lòng yêu một người phụ nữ tuyệt vời sau này đã trở thành vợ tôi.  

Pixar bắt đầu sản xuất các phim hoạt hình sử dụng công nghệ máy lường trước mắt của thế giới, bộ phim Câu chuyện đồ chơi (Toy Story), và bây giờ đã trở thành một trong những xưởng sản xuất phim thiếu nhi thành công nhất thế giới.   

Vật đổi sao dời, cuối cùng thì Apple lại mua lại NeXT và tôi quay trở lại Apple, sử dụng chính những công nghệ đã phát triển ở NeXT vào phục hưng lại cho Apple. Tôi và Laurence  đã với nhau thành lập một gia đình đầm ấm.

Tôi tin chắc rằng, những điều kỳ diệu trên đã không xảy ra nếu tôi tránh bị đuổi khỏi Apple. Đó là một liều thuốc đắng, nhưng đúng là người bệnh cần thiết nó.  Đôi lúc cuộc sống quẳng một cục gạch vào đầu bạn. Đừng mất niềm tin.   

Tôi tin rằng, điều duy nhất tiếp sức cho mình là việc tình yêu những việc mình làm.  Bạn cũng vây, phải tìm thấy niềm đam mê của mình. Đối với công việc hay với những người tình đều thế cả. Công việc sẽ chiếm phần nào lớn cuộc đời của bạn, và cách duy nhất để thực thụ toại nguyện là làm được các điều bạn nghĩ là vĩ đại nhất. Và cách duy nhất để hoàn thành được các điều vĩ đại là yêu việc mình làm. Nếu chưa tìm thấy thì bạn cứ tiếp tục tìm đi. Đừng bằng lòng với sự ổn định. Giống như trong tình yêu vậy, bạn sẽ biết ngay cả bạn tìm thấy nó. Và cũng giống như trong bất kỳ mối liên hệ nào, nó sẽ chỉ tốt đẹp thêm theo năm tháng mà thôi.  Bạn cứ tìm đến khi khi nào thấy, đừng dừng lại. 

Câu chuyện thứ ba: Cái chết

Khi 17 tuổi, tôi đọc một câu rằng: “Nếu ngày nào bạn cũng sống như thể đó là ngày tận thế của mình, đến một lát nào đó bạn sẽ đúng”. Câu nói đó để lại ấn tượng lớn với tôi, và trong suốt 33 năm qua, tôi luôn nhìn vào gương mỗi ngày để tự hỏi mình: “Nếu bữa nay là ngày cuối của đời mình, liệu mình có muốn làm những việc bữa nay mình sắp làm không?” Và khi nhận ra lời giải đáp là “không” ngày này qua ngày khác, tôi biết mình cần thay đổi điều gì đó.

Ghi nhớ rằng “một ngày nào đó gần thôi, mình sẽ chết đi” là một bí quyết cực kì quan trọng giúp tôi quyết định những chọn lựa lớn trong đời.  

Bởi vì đa số tất cả – những mong đợi của người khác, lòng kiêu hãnh, nỗi lo sợ xấu hổ khi thất bại – mọi thứ đều phù phiếm trước cái chết, để lại những gì thật sự quan trọng. Luôn nhớ rằng mình sẽ chết là cách tốt nhất mà tôi biết để tránh sa vào cái bẫy suy cho là mình không thích mất đi cái gì đó. Ta đã tận gốc vô sản rồi. Chẳng có lý gì để không đi theo tiếng gọi trái tim.  

Một năm trước đây, tôi bị chẩn bệnh ung thư. Tôi đi soi người lúc 7h30 sáng và phát giác có một khối u trong tuyến tuỵ. Lúc đó, tôi còn chẳng hiểu tuyến tuỵ là gì. Bác sĩ nói rằng chắc là một loại ung thư không chữa được, và tôi chỉ sống được 3-6 tháng nữa thôi. Bác sĩ khuyên tôi về nhà bố trí lại mọi công việc, cũng có thể ngầm hiểu như thế là trang bị tất cả trước cái chết.  Có tức là phải gói gọn những điều muốn nói với những con trong 10 năm tới trong vòng một vài tháng. Có tức là đảm bảo mọi thứ được bố trí ổn thoả để cả mọi thứ đều dễ dàng suôn sẻ khi tôi ra đi.   

Cả ngày hôm đó tôi nghĩ đến lời chẩn bệnh.  Tối đó tôi lại ngồi khám, người ta cho đèn nội soi vào cổ họng xuống bao tử và ruột non, lấy kim châm vào tuyến tuỵ để lấy ra một số tế bào từ khối u.  Lúc đó tôi rất bình thản, nhưng vợ tôi kể lại khi đấy khi các bác sĩ soi các tế bào dưới kính hiển vi họ đã bật khóc vì phát giác ra này là một trông số rất ít loại  u ác tính cũng có thể chữa bằng phẫu thuật. Tôi đã qua phẫu thuật và giờ thì khoẻ rồi.

Không ai muốn chết cả. Kể cả những người muốn lên thiên đàng cũng không thích chết ở đó. Thế mà cái chết lại là điểm đến của tất cả chúng ta.  Không ai có thể trốn khỏi nó.  Có lẽ đó cũng là điều hợp lẽ, bởi Cái chết là sản phẩm tuyệt vời nhất của Cuộc sống.  Nó là nhân tố làm thay đổi cuộc sống.  Nó quên đi cái cũ và mở đường cho cái mới.  Ngay lúc này “cái mới” là các bạn, nhưng không xa nữa bạn sẽ trở thành cái cũ và bị loại bỏ. Thứ lỗi cho tôi nếu nói như thế là quá gay cấn, nhưng mà đúng như vậy đấy.

Thời gian của các bạn là có hạn, nên đừng lãng phí bằng lối sống cuộc sống của người khác. Đừng rơi vào bẫy của sự độc đoán, giáo điều của người khác. Đừng để những quan điểm ồn ào xung quanh đánh chìm tiếng nói bên trong bạn.  V à quan trọng nhất, hãy có dũng cảm để đi theo tiếng gọi của trái tim và linh tính. Chúng biết bạn thực sự muốn gì. Mọi thứ khác chỉ là thứ yếu thôi.

Khi tôi còn trẻ, có một tuyển tập tuyệt diệu tên là Catelogue toàn trái đất, được xem như bộ sách gối đầu giư ờ ng của thế hệ chúng tôi.  Một tác giả tên Stewart Brand đã viết bộ sách này, và ông đã khiến cho nó vô cùng sinh động bằng những chấm phá hữu tình của mình trong đó. Đó là những năm cuối thập kỷ 60, khi chưa xuất hiện máy tính cá nhân, nên được tạo nên hoàn toàn bằng máy chữ, kéo, và máy chụp hình polaroid. Nó giống như 1 Google trên giấy vậy: rất lý tưởng, tràn trề các công cụ hay ho và ý tưởng vĩ đại.

Steward và nhóm của ông đã cho chào đời một vài số Catelog toàn trái đất.  Số cuối cùng ra vào giữa những năm 70, khi đó tôi bằng tuổi các bạn bây giờ. Ở bìa sau cuốn tuyển tập có bức ảnh một con đường ở nông thôn vào một sớm mai, cảnh vật rất thích hợp cho những người thích phiêu lưu tự đi bộ du hành.  Ở dưới có dòng chữ: “Hãy cứ đói khát và dại dột” (Stay hungry. Stay foolish).  Đó là lời tạm biệt của họ trước lúc kết thúc. Và tôi luôn ước muốn điều ấy cho bản thân. Và bây giờ, khi các bạn tốt nghiệp và bước đến những chân mây mới, tôi cũng chúc các bạn như vậy.

Khánh Ngọc  (giới thiệu)

Steve Jobs, Apple

Nội dung Ba câu chuyện cuộc đời – Tin Công Nghệ được tổng hợp sưu tầm biên tập bởi: napmucmayintannoi.com. Mọi ý kiến vui lòng gửi Liên Hệ cho napmucmayintannoi.com để điều chỉnh. napmucmayintannoi.com tks.